خامنه
خامنه زادگاه آیت الله حاج سید جواد خامنه ای پدر رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه ای(دامت برکاته) و زادگاه شیخ محمد خیابانی از مجاهدین نهضت مشروطه ایران، میرزا فتحعلی آخوند زاده فیلسوف و متفکر و رمان نویس، میرزا جعفر خامنه ای شاعر نو پرداز و گرانقدر صدر مشروطیت، امام جمعه شیخ عبد الصمد خامنه ای عالم شاعر و ادیب، میرزا حسین مجتهد جامع الشرایط، حسین خان میر پنجه سردار توپخانه ارونقی و فاتح کلات نادری عاشیق علی اکبر و محمد مبارز علیزاده شاعر و مترجم، عبدالکریم منظوری خامنه شاعر و روزنامه نگار، حاج اسدالله معرفت خامنه بنیانگذاردومین مدرسه نوین ایران (مدرسه های مجانی معرفت)، پرفسور فریدون بابائی متخصص بیماری های سرطانی و… که در دامنه خوش آب و هوای کوه میشو که طبیعت منظره ای زیبا و بس دل انگیز بر آن ارزانی داشته، واقع شده است.
تاریخچه شهر خامنه
با توجه به کتاب وقفنامه رشیدی که به دستور وزیر با کفایت غازان خان نگاشته شده است و هم اینک در کتابخانه مرکزی تبریز نگهداری می شود چند نام برای شهر خامنه ذکر شده است که در ذیل به آنها اشاره می شود
در صفحه ۳۶۳ این کتاب نام «دیده کده» در تعیین محدوده شرقی قریه کوزه کنان برای شهر خامنه ذکر شده است و این نام یعنی دیده کده قدیمی ترین نامی است که از متون تاریخی برای شهر خامنه بدست آمده است. همچنین در صفحه ۳۷۶ وقف نامه رشیدی، نام «غیاث آباد» در تعیین محدوده جنوبی قریه دارایان برای شهر خامنه ذکر گردیده است.
با توجه به کتب مربوط به دوران صفویه که محل وفات اولین وزیر شاه اسماعیل ( امیر نجم الدین رشتی ) را در شهر خامنه ذکر کرده اند این نام یعنی ((خامنه)) آخرین نامی است که تا به امروز برای شهر خامنه مورد استفاده قرار گرفته است.
برابر اسناد موجود در موزه هدایای خامنه، “قصبه خامنه” در سال ۱۳۱۲ شمسی توسط اهالی شهر به مبلغ یازده هزار تومان از “نظام دوله رفیعی” که خود را مالک خامنه می دانست خریداری گردیده و در سال ۱۳۱۵ به شهر تبدیل شده است.
شهرداری خامنه در سال ۱۳۳۷ به اتحادیه شهرداری های کشور پیوست.
موقعیت جغرافیایی شهر
شهر خامنه با جمعیتی بالغ بر ۳۱۰۰ نفر در استان آذربایجان شرقی در بخش مرکزی شهرستان شبستر به فاصله ۷۲ کیلومتری از غرب تبریز ودر فاصله ۵ کیلومتری غرب شهرستان شبستر در مختصات جغرافیایی طول شرقی ۴۵ درجه و ۳۷ دقیقه و عرض شمالی ۱۲ دقیقه در ارتفاع ۱۵۶۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است.
اقلیم
اقلیم حاکم بر شهر، اقلیمی سرد و خشک، سرد و نیمه خشک می باشد. دامنه پر شیب شمالی آن دارای اقلیم ارتفاعات فوقانی بوده و بر دشت ها و شوره زارهای کم ارتفاع حاشیه دریاچه ارومیه نیز اقلیم سرد و خشک حکم فرما است. مقدار بارش سالانه ۲۷۶ میلی متر تا ۴۰۰ میلی متر در ارتفاعات متغیر است و میانگین دمای سالانه از ۱۲ درجه در مناطق جنوبی تا ۶/۳ درجه در بالای ارتفاعات میشو در تغییر است.
قناتین خامنه
استحصال آب از قنات جهت مصارف مختلف از شیوه های قدیمی رایج و غالب بهره برداری از منابع آب زیر زمینی منطقه به شمار رفته و در گذشته بیش از ۵۰۰ رشته قنات در سطح شهرستان شبستر جهت آبیاری باغات و مزارع و شرب مورد استفاده قرار می گرفته است. اما در حال حاضر این تعداد به دلیل رواج شیوه های جدید بهره برداری از منابع آب زیر زمینی به وسیله حفر چاه های عمیق که در قسمت جنوبی منطقه و در حاشیه دریاچه ارومیه در شهر ها صورت می گیرد به کمتر از ۲۰۰ رشته قنات در سطح شهرستان تقلیل یافته و سهم شهر خامنه در تعداد قناتین موجود، ۱۶ رشته می باشد.
لازم به ذکر است؛ از چند صد سال قبل، آب شرب خامنه با سبک به خصوصی از یکی از این قنات ها توسط لوله های سفالی به خانه های آنها منتقل می شده است. چاه های عمیق با ۶۰۰ حلقه در سطح شهرستان و برداشت شدید آب در بعضی نواحی در خشکیدن قنوات نقش اساسی دارد.
وجه تسمیه
برابر اظهارات ریش سفیدان، وجه تسمیه شهر خامنه از زمان حکومت صفویه که مردم آن به شغل تولید متقال مشغول بوده اند به معنای آذری کلمه متقال بر می گردد. خامنه در گذشته محل تولید پارچه و پشم بوده و نام قدیم آن «خامه»(به عنوان ترکیب اصلی و اولیه پارچه) بوده است که در گذر ایام به «خومنا» و به تدریج به «خامنه» تبدیل شده است.
خامنه از دیرباز قطب صنعتی منطقه محسوب می شده و کارخانجات پارچه بافی و رنگ رزی آن شهره عام و خاص بوده است. زمانی که از کارخانجات پارچه بافی و رنگ رزی خبری نبود پارچه بافی در خامنه متداول و پارچه های دست بافت خامنه در شهر کوزه کنان با چاپ به چیت مخصوصی تبدیل و به خارج صادر می شد.
گردشگری خامنه
در مسیر حرکت از شبستر به سمت ارومیه و در مسیر قدیم جاده ابریشم پس از گذشت مسافت ۵ کیلومتر درقسمت شمالی جاده به سه راه خامنه می رسیم که با تابلوی به شهر ولایت خوش آمدید رو به رو می شویم بلوار ۳۵ متری حضرت آیت الله خامنه ای با طول ۲ کیلومتری با درخت کاری و فضای سبز مناسب ما را به طرف شهر راهنمایی می کند .
موزه هدایای خامنه
این موزه در مرکز شهر و جنب مسجد جامع شهر واقع شده است.
برای کسب اطلاعات گردشگری شهر به موزه هدایای شهر خامنه راهنمایی می شویم.
محل موزه قبلا حمام قدیمی شهر این حمام که تنها سازه سنگی منطقه می باشد در سازه آن علاوه بر سنگ و آجر ،ملات آهک وکچ نیز درآن بکار گرفته شده است. این بنا جزء بقایایای بازمانده معماری در شهر خامنه می باشد. تملک حمام قدیمی خامنه که قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد از سال ۷۶ توسط شهرداری خامنه صورت گرفته است و مرمت آن به همت سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان به انجام رسیده است.این موزه در اردیبهشت سال ۱۳۸۶ به بهره برداری رسیده است.
حمام دارای ۸۰۰ متر مربع عرصه و ۳۸۰ متر مربع اعیانی می باشد همچنین قسمت اداری و نگهبانی و موتور خانه موزه در مساحت ۲۳۰ متر مربع در ساختمان الحاقی در ۲ طبقه بنا شده است . برای ورود به ساختمان اصلی حمام(موزه هدایا ) با ۱۸ پله که به پایین می رویم ، وارد سر بنیه هشت ضلعی حمام می شویم . یک حوض سنگی با فواره سنگی در وسط سر بنیه خود نمائی می کند و سکوهای مرمرین در پیرامون سر بنیه توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند . .سقف گنبدی به ارتفاع ۵/۵ متربا کار بندی های گچی از دیگر تزئینات معماری حمام می باشد .سپس با یک راهرو ارتباطی وارد گرمخانه می شویم سقف گنبدی گرمخانه با دو گنبد اصلی که ارتفاع آن به ۷ متر می رسد شکوه خاصی به حمام داده است .
محوطه حیاط موزه به مساحت ۳۳۶ متر مربع به سبک سنتی کرت بندی و آجر فرش گردیده است .در کنار گرمخانه ، موتور خانه قدیمی حمام ، سرویسهای بهداشتی ، و قسمتهای خصوصی حمام از دیگر بخشهای حمام قدیمی خامنه می باشد که در کاربری جدید به اتاقک های ویدئو ، پروژکتور اختصاص یافته است.
۳
۱- افتتاح موزه هدایای خامنه در تاریخ ۳۰/۲/۱۳۸۶
در این روز با حضور معاونت محترم سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری جناب آقای دکتر حسین جعفری و مقامات استانی ، شهرستانی و شهری موزه هدایای افتتاح گردید.
وسایل منتسب به حسین خان میر پنج
✔ ۱۶ قلم از وسایل در تاریخ ۳۰/۲/۸۶ و روز افتتاح، به موزه هدایا تحویل شد.
وسایل اهدایی از طرف مردم محترم به موزه
این وسایل شامل مواردی است که باعث ایجاد قسمت های متنوع و در ضمن مخاطب پسند دیگری نیز در موزه هدایای گردید .
۴
۳-حفظ و گسترش
تعویض قاب عکس های معیوب
اهدا حیاط موزه هدایا به مساحت۲۴۵متر مربع توسط آقای حسن شفیعی
منزل شیخ محمد خیابانی
این منزل در سال ۱۳۴۴ قمری توسط همسر شیخ محمد خیابانی به خانواده احمدیان در خامنه فروخته شده
است. این منزل در محله حاج احمد خامنه قرار دارد.
سند این منزل درموزه هدایا نگهداری می شود
شیخ محمد خیابانی در سال۱۲۵۷ ه.ش در قصبه خامنه چشم به جهان گشود. وی در انقلاب مشروطه عضو انجمن ایالتی آذربایجان شد او درسال ۱۲۹۹ ه.ش در تبریز در راه مخالفت با قرارداد نگین ۱۹۱۹ در راه آزادی وطن در تبریز جان داد.
l فضای سبز
شهر خامنه با وسعت ۱۱۷ هکتار داری فضای سبز (میدان ها ، پارک ها،درخت کاری حاشیه خیابان ، رفوژ بلوارها ، مسا) مساحتی بالغ بر ۱۹ هکتار را شامل می شود که چشم هر مسافری را بر خود خیره می سازد کاشت گل های زینتی درخت های گردو کاج های سر به فلک کشیده درختان اقاقیا نشانگر این مطلب است که شهرداری خامنه به اهالی و مسافرین خدمات در خور شایسته آنها انجام می دهد .
l منطقه توریستی قره کهریز خامنه
این منطقه گردشگری و توریستی در محدوده شهر خامنه در قسمت جنوب غربی شهرخامنه در قسمت شمالی سه راهی کوشک در مظهر قنات قره کهریز در مساحتی بالغ بر ۰۰۰/۲۰ متر مربع با تاسیسات نمازخانه و سرویس بهداشتی مغازه های فروش سفال ،غذا خوری آلاچیق هایی برای استراحت مسافرین و همچنین پارکینگ های عمومی با اعتبارات هزینه شده توسط شهرداری و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی احداث گردیده و با عنایت به حجم مسافرین بین راهی و با نگاه به این مسئله که این نقطه گردشگری تنها فضای مناسب و باز در توسعه بوده و درخواست فراوان مسولین و مراجعین را مطلبد که شهرداری و دیگر ادارات و سازمان ها با توجه به بستر مناسب جهت توسعه مکان مذکور و برابر دستور استاندار محترم در توسعه این مکان با تخصیص اعتبارات لازم به اقدامات مقتضی صورت پذیرد.
